در قسمت پیشین منتشر شده در وبلاگ «پروژه‌های هنری مریم مجد» در مورد آرشیو گالری‌ها و فضاهای نمایشی صحبت کردیم و به تفصیل در مورد نمایش‌ها و رویدادها که بخش اساسی و پراهمیتی در همه‌ی گالری‌ها است خواندیم. در این قسمت به سایر بخش‌هایی که وجود آرشیو برایشان ضروری است می‌پردازیم.

ب) تصاویر آثار

تقریبا اساس همه‌‌چیز در آرشیو‌های مرتبط با هنرهای تجسمی تصاویر هستند. از آنجا که در قسمت دوم آرشیو در دنیای هنر در مورد مشخصات این تصاویر توضیح داده شده‌است، از تکرار آن در این مطلب خودداری می‌‌کنیم.

ممکن است تصور شود با وجود پوشه‌ی تصاویر آثار در بخش نمایش‌ها و رویدادها، داشتن یک بخش مجزا به این نام کاری بیهوده باشد. اما به این نکته توجه داشته باشید که در بخش نمایش‌‌ها و رویدادها، فایل تصاویر صرفن به ثبت و ذخیره‌ی آثار به نمایش در آمده در همان نمایش می‌پردازد، در حالیکه در بخش تصاویر آثار، ما در مورد مجموعه‌ای از آثار هنرمند صحبت می‌کنیم بی‌آنکه برایمان مهم باشد هر یک از این آثار در کدام نمایش دیده شده‌‌اند، و چه بسا که بسیاری از این آثار هرگز نمایش هم داده نشده باشند.

آرشیو شما باید شامل چه بخش‌هایی باشد؟

بسته به آن‌که با چه حجم و تنوعی از آثار در مسیر کاری‌تان روبرو هستید می‌توانید ساختار این بخش را به اشکال مختلفی تنظیم کنید. به یاد داشته باشید آنچه همواره اهمیت دارد این است که دسترسی شما به اطلاعات مورد نیازتان آسان و سریع باشد.

در این بخش می‌توانید دسته‌بندی آثار را براساس مدیوم (نقاشی، مجسمه،‌ حجم، عکس، چاپ و … ) انجام دهید. روش مرسوم دیگر فایل‌بندی بر اساس هنرمندان است، در این روش، برای هر هنرمند یک پوشه به نام خودش داشته باشید و سعی کنید تمام آثاری را که ممکن است به شکل پراکنده در بخش‌های دیگر آرشیوتان موجود باشد در آن یکجا جمع کنید. این پوشه قرار است یک فایل مرجع و به روز از سیر کاری آن هنرمند باشد. هر کدام از این پوشه‌ها می‌توانند تا چندین مرحله‌ی دیگر هم ریز و خورد شوند. به خاطر داشته باشیم که پوشه‌ی هر هنرمند باید مناسب با نوع کارش طراحی شود. این ممکن است در ابتدا کمی گیج کننده به نظر بیاید اما به مرور به راحتی از عهده‌ی آن برخواهید آمد.

اگر هنرمند در چند رسانه‌ی مختلف فعالیت دارد مفید خواهد بود اگر برای هر یک از مدیوم‌ها پوشه‌ی جداگانه‌ای در نظر گرفته شود (نقاشی، مجسمه، چاپ و …). هر یک از این پوشه‌ها می‌تواند به چند شکل مختلف دسته‌بندی شود اما دسته‌بندی براساس سال خلق اثر، یا مجموعه یا دوره‌ی کاری از کارآمدترین شیوه‌هاست.

در صورت امکان، تصاویر را در دو فرمت جی‌پگ و تیف یا پی‌اس‌دی نگهدارید و تمام دسته‌بندی‌های بالا را برای هر دو یا سه فرمت رعایت کنید.

پ) هنرمندان

این یک بخش مهم اما کوچک و کم آیتم در آرشیو شما خواهد بود. به یاد داشته باشید که اهمیت به روز بودن این بخش برای کارتان حیاتی است، اما لازم نیست برای هنرمندانی که به طور کلی چندان با ایشان کار ندارید حساسیت نشان دهید.

در پوشه‌ی هنرمندان نگهداری این موارد لازم است:

یک: تصویر پرتره‌ی هنرمند (با نام عکاس و مکان و زمان گرفته شدن عکس)

دو: رزومه و بیوگرافی هنرمند (به روزترین نسخه )

سه: پورتفولیو (ممکن است چند نسخه برای موارد مختلف ساخته شده باشد که نگهداری آن‌ها مانعی ندارد اما لازم است کامل‌ترین نسخه با تاریخ ایجاد آن در اینجا ذخیره شود.)

ج) فاکتورها و گواهی‌های اصالت اثر

برای هر اثری که در گالری شما فروخته می‌شود، بدون در نظر گرفتن این که هنگام برگزاری نمایش فروخته شده یا به صورت متفرقه، باید فاکتور فروش و گواهی اصالت صادر شود. در هر دو سند، ضروری است به همراه تاریخ خرید، شماره، تصویر و مشخصات دقیق اثر ذکر شده باشد. قیمت خرید و قیمت نهایی پرداخت شده تنها در فاکتور باید ذکر شود و نه در گواهی اصالت. در نظر داشته باشید که هر دو سند حتمن باید به همراه مهر و امضای گالری باشد. هنگام ثبت و آرشیو هر یک از این اسناد، ثبت نام خریدار، نام هنرمند و تاریخ خرید یا شماره فاکتور ضروری است.

این اسناد در آینده برای محققان در مورد اقتصاد هنر کارایی بسیار خواهند داشت.

از آنجا که اطلاعات مربوط به خریداران از بخش‌های محرمانه‌ی اطلاعات هر گالری به شمار می‌آید، شاید لازم باشد دسترسی به این فایل‌ها را محدود نمایید.

د) اسناد مالی و اداری

برای به پایان رساندن بحث آرشیو گالری‌ها و فضاهای نمایشی، خوب است به کاتالوگ مرجع ^[1] و اهمیت وجود آن نیز اشاره کنیم.

این کاتالوگ فهرستی جامع و مشروح از تمام آثار هنری شناخته شده‌ی یک هنرمند است، که علاوه بر تصویر، مشخصات دقیق آثار، در آن ثبت شده است. این کاتالوگ‌ها نقش مهمی در احراز هویت آثار و اعتمادسازی در معاملات بازار ثانویه دارند.

تهیه و تنظیم کاتالوگ رزونه ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها به‌طول بینجامد و تعداد زیادی از هنرمندان جهان هم از وجود چنین مراجع دقیقی درباره‌ی آثارشان بهره‌مند نیستند. این کاتالوگ‌ها دربرگیرنده‌ی تصاویر آثار، تاریخچه‌ی اثر و دقیق‌ترین اطلاعات درباره‌ی آن‌ها هستند. اطلاعات ثبت شده در کاتالوگ رزونه اغلب شامل پیشینه‌ی مالکیت هر اثر، اطلاعات کتابشناختی آن، و تاریخچه‌ی نمایشی‌اش است که به جزء شامل موارد زیر است:

عنوان یا عناوین مختلف یک اثر، ابعاد اثر، تاریخ خلق آن، مدیوم، موقعیت جغرافیایی و نام صاحب اثر هنگام انتشار کاتالوگ، پیشینه‌ی مالکیتی آن، تاریخچه‌ی نمایشی‌اش، قیمت‌ یا قیمت‌هایی که در حراجی‌ها به فروش رسیده است، وضعیت سلامت آن و همچنین متون نوشتاری و ارجاعات مرتبط با آن، ارزیابی‌ها و نکات مهمی که درباره‌ی آن مطرح شده، امضا و دست‌خط هنرمند، نسخه‌های چاپی که ممکن است از هر اثر موجود باشد، فهرستی از آثاری که گم شده‌اند، از بین رفته‌اند و یا نسخه‌های تقلبی و همچنین شماره‌ی اختصاصی هر اثر که در ارتباط با همان کاتالوگ به آن تخصیص داده شده که به عنوان مرجع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به عنوان مثال می‌توان به کاتالوگ مرجعِ سه جلدی رابرت مادِروِل اشاره کرد که طی یازده سال با یک تیم بیست و پنج نفره ساخته شد.

یا همچنین می‌توان به عنوان نمونه‌ای دیگر به کاتالوگ مرجعِ پابلو پیکاسو اشاره کرد. در سال 1932 مورخ و منتقد هنر، مجموعه‌دار، نویسنده و ناشر هنری یونانی-فرانسوی، کریستیَن زِروُس، با حضور خود هنرمند شروع به فهرست‌نویسی آثار پیکاسو کرد. انتشار این کاتالوگِ سی و سه جلدی تا چند سال پس از مرگ هنرمند نیز ادامه پیدا کرد. این مجموعه تا سال 2012 به قیمت 50،000 دلار به فروش می‌رسید.

فعالان عرصه‌ی هنرهای تجسمی، از گالری‌داران و دیلرها گرفته تا موزه‌داران، متخصصان و مدیران حراجی‌ها و مجموعه‌داران، و حتی وراث هنرمندان صاحب نام، برای دستیابی به اطلاعات موثق برای ساخت کاتالوگ‌های مرجع زمان زیادی صرف کرده و هزینه‌ای گزاف می‌پردازند. حتی اگر شانس دست‌یابی آن‌ها را به این اطلاعات بالا تصور کنیم باز هم می‌شود تصور کرد که ثبت این اطلاعات توسط هنرمندان و گالری‌داران در زمان خلقشان چقدر می‌توانست این مسیر را کوتاه‌تر و امن‌تر کند.

داشتن کاتالوگ‌های مرجع برای موزه‌ها، کتابخانه‌ها، مجموعه‌داران، دیلرها، حراجی‌ها و تمام کسانی که به نحوی با آثار هنرمندان سروکار دارند بسیار ضروری است. اما همیشه فرصت، امکانات و تیم اجرایی مناسب برای ایجاد چنین مرجعی برای همه‌ی هنرمندان وجود ندارد. به طور مثال برای مودیلیانی پنج کاتالوگ رزونه تهیه شد ولی تنها یکی از آنها پذیرفته شده و قابل اعتماد است. نویسندگان و گردآورندگان گاهی با بی‌توجهی، اطلاعات تایید نشده را منتشر می‌کنند و نه تنها در هدف اصلی تهیه‌ی چنین مرجعی اخلالی جدی ایجاد می‌کنند که نقش‌آفرینان این عرصه را نیز به اشتباه می‌اندازند.

در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که ثبت مسیر طی شده در آرشیوها اگرچه ممکن است هنوز برای جامعه‌ی تجسمی ما غیرضروری به نظر برسد اما برای همه‌ی اعضای اکوسیستم هنرهای تجسمی ضروری، مفید و راه‌گشا است.

1. Catalogues Raisonnés↑